Həkimlərin xəstələrə dərman resepti yazmasının yeni qaydaları Səhiyyə Nazirliyinin Kollegiyasının bu ilin oktyabr ayında qəbul etdiyi və noyabr ayından qüvvəyə minən “Aptek təşkilatlarından dərman vasitələrinin buraxılması Qaydaları”nda öz əksini tapıb. Mövzunun aktuallığını nəzərə alaraq, bu barədə şərh verməsi üçün ilk olaraq Bakı Baş Səhiyyə İdarəsinin (BBSİ) rəis müavini Məmməd Cəfərova müraciət etdik.
Müsahibimiz bildirdi ki, yeni Qaydalara görə, dövlət stasionarında çalışan həkim müəyyən şərtlər daxilində xəstəyə reseptlə dərman yaza bilər: “Ölkəmizdə üç rəngdə – yaşıl, ağ, qırmızı resept blanklarından istifadə olunur. Stasionar şəraitdə müalicə alan xəstələrə dərman vasitələri tibb müəssisəsinə ayrılan dərman preparatlarının siyahısına uyğun olaraq, resept yazmadan təyin edilir və pulsuz verilir. Ancaq bu siyahıda olmayan preparatın xəstəyə təyininə tibbi göstəriş varsa, bu zaman konsilium yolu ilə kollegial qərar qəbul olunur və həmin dərmanın təyinatını tibb müəssisəsinin rəhbəri təsdiqləyir. Bu dərman vasitələri ağ resept blankına yazılır. Biz sonradan həmin reseptlərin analizini aparırıq, xəstələrin daha çox ehtiyacı olan preparatları müəyyənləşdirib, onların adlarını da dövlət tərəfindən verilən dərman vasitələrinin siyahısına əlavə edirik. Ağ resept blankı həmçinin ambulator şəraitdə müalicə alan xəstələrə təyinatlar üçün də istifadə olunur. Özəl tibb müəssisələrinin həkimləri pasiyentlərə yalnız ağ blanklarda reseptlər yaza bilərlər”.
M.Cəfərov digər resept blanklarının təyinatı haqqında da danışdı: “Yaşıl resept blankından ödənişsiz şərtlərlə dərman almaq hüququna malik imtiyazlı şəxslərə dərman preparatı yazmaq üçün istifadə olunur. Bu reseptlər yalnız dövlət müalicə-profilaktika müəssisələrinin həkimləri tərəfindən, dövlət proqramları çərçivəsində, Səhiyyə Nazirliyinin təsdiq etdiyi siyahıya uyğun yazılır.
Ödənişsiz dərman vasitələrinin buraxılışı Səhiyyə Nazirliyi və ya onun yerli idarə və müəssisələri tərəfindən müəyyənləşdirilmiş aptek təşkilatlarından həyata keçirilir. Özü də bu zaman yaşıl resept blankının əsas hissəsi aptekdə qalır, kötük hissəsi isə alıcıya verilir.
Xəstəyə təyin olunan narkotik tərkibli dərman preparatları isə qırmızı reseptə yazılır. Bu reseptləri adətən onkoloqlar və cərrahlar yazırlar”.
BBSİ-nin rəis müavini stasionarda fəaliyyət göstərən həkimin xəstəxanadan çıxan pasiyentə resept yazmağa ixtiyarının olmadığını vurğuladı: “Həmin xəstə müalicə olunduğu tibb müəssisəsindən çıxdıqda həkim epikriz yazır və onun əsasında pasiyentin sonrakı ambulator müayinə və müalicəsi yaşadığı sahə üzrə poliklinikada həyata keçirilə bilər”.
M.Cəfərov onu da vurğuladı ki, yeni qaydalar təsdiqləndikdən sonra artıq reseptlərə dərmanların kommersiya adı yox, molekulyar adı qeyd edilir.
Mövzu ilə bağlı fikirlərini öyrənmək üçün Səhiyyə Nazirliyi Analitik Ekspertiza Mərkəzinin Dərmanların keyfiyyətinə nəzarət (inspeksiya) şöbəsinin müdir müavini Pərviz Əzizbəyova da müraciət etdik. O, noyabrın 6-dan etibarən qüvvəyə minən yeni qərara əsasən, reseptə dərman vasitəsinin beynəlxalq patentləşdirilməyən adının yazıldığını, onun buraxılış formasının, dozasının və istifadə qaydalarının qeyd olunduğunu dedi. Bildirdi ki, yalnız təyin edilmiş dərman vasitəsinin beynəlxalq patentləşdirilməyən adının olmadığı, yaxud tərkibində 3 və daha artıq təsiredici maddə olduğu halda reseptdə onun ticarət adı yazıla bilər: “Dərman vasitələrinin tərkib hissələri reseptdə latın və ya ingilis dillərində, dərman forması, hazırlanması və müvafiq buraxılış qaydaları latın dilində, reseptin siqnatura hissəsi (dərmanın istifadə qaydası) isə Azərbaycan dilində yazılmalıdır”.
Əgər əvvəllər bəzi həkimlər dərman firmaları ilə əlbir fəaliyyət göstərirdilərsə və maddi maraqlarını nəzərə almaqla dərman təyin edirdilərsə, yeni qərardan sonra bu işi aptek işçilərinin görəcəyini istisna etmək olarmı? Əczaçıların alıcıya eyni molekulyar tərkibə malik dərmanlar arasından işbirliyi olan firmanın məhsulunu təklif etməsi ehtimalı nə dərəcədə realdır? Ümumiyyətlə, aptek işçilərinin vətəndaşa hansısa dərman preparatını məsləhət görmək ixtiyarı varmı? Bu suallarımızı cavablandıran P.Əzizbəyov nə həkimin, nə də provizorun xəstəni hansısa konkret dərmanı almaqla bağlı yönləndirməyə səlahiyyətinin olmadığını dedi: “Vətəndaş reseptlə aptekə yaxınlaşdıqda əczaçı yazılan tərkibə uyğun satışda olan bütün dərman vasitələri və onların qiymətləri haqqında ona məlumat verməyə borcludur. Alıcı özü büdcəsinə uyğun şəkildə dərman vasitələri arasında seçim etməlidir. Əgər əczaçı alıcını istiqamətləndirərsə, o bizim qaynar xəttə müraciət edə bilər. Bütün apteklərin üzərində qaynar xətt nömrələri var.
Ancaq biz də öz növbəmizdə apteklərdə dərman vasitələrinin satışına nəzarət edəcək, monitorinqlər aparacağıq. Hər hansı qanunsuzluq aşkar edilərsə, əlbəttə ki, buna qarşı qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş müvafiq tədbirlər görüləcək.
Həmçinin həkimin də reseptə dərmanın molekulyar tərkibini yazdıqdan sonra, pasiyentə “Bu tərkibli filan dərmanı alarsan” deməyə ixtiyarı yoxdur. Çünki yeni qaydalar həm də bu kimi halların qarşısını almaq üçün yaradılıb.
Onu da qeyd edim ki, dərman vasitələri satışa çıxarılmadan öncə dövlət qeydiyyatına alınır. Bu isə artıq onun keyfiyyətini təmin edir. Yəni vətəndaşlar qiymətindən asılı olmayaraq, dövlət qeydiyyatından keçən bütün preparatların keyfiyyətindən əmin ola bilərlər. Keyfiyyəti qiymətə əsasən müəyyənləşdirmək düzgün deyil. Sadəcə olaraq, bilməliyik ki, müxtəlif ölkələrin, ayrı-ayrı dərman şirkətlərinin eyni təsiredici maddədən ibarət məhsullarının qiyməti bir-birindən fərqlənir. Aptek təşkilatlarında həkim resepti üzrə də dərman hazırlana bilər. Düzəldilən dərman özlüyündə dövlət qeydiyyatına alınmasa da, o da yalnız Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçmiş dərman vasitələri əsasında hazırlanır”.
Mütəxəssis həmçinin həkim resepti əsasında buraxılan dərman vasitələrinin reseptsiz buraxılmasının da qadağan olunduğunu bildirdi: “Resept blanklarında hər hansı düzəlişə yol verilmir. Tələblərə uyğun olmayan reseptlər etibarsız sayılır və onlar üzrə aptek təşkilatlarından dərman vasitələri buraxılmır. Adi reseptlərin etibarlılıq müddəti 90 gün, ödənişsiz dərman vasitələrinə isə 30 gündür. Ödənişsiz reseptin əsas hissəsi 3 il ərzində aptek təşkilatında saxlanılmalı, bu müddətdən sonra isə arxivləşdirilməlidir”.
Əgər həkimi pasiyent özü seçirsə və etibar etdiyi mütəxəssisə müraciət edirsə, əczaçı ilə bağlı onun bu seçim imkanı yoxdur. Üstəlik, müxtəlif həkimlər olduğu kimi, aptek işçilərinin də savad dərəcəsi müxtəlifdir. Yeni qaydaların əczaçılardan daha çox bilik və bacarıq tələb etdiyini nəzərə alaraq, bununla da bağlı Pərviz müəllimin fikrini öyrəndik, bu sahədə vəziyyəti necə qiymətləndirdiyini soruşduq. O, bütün tibb işçiləri kimi, əczaçıların da qanunvericiliyə uyğun olaraq, mütəmadi şəkildə müvafiq təlim kurslarında iştirak etdiklərini və hər 5 ildən bir sertifikasiyadan keçdiklərini dedi: “Artıq 3-4 ildir bu proses başlanıb və indiyə kimi həm ali, həm də orta təhsilli əczaçılar müvafiq təlim kurslarında iştirak ediblər, sertifikasiyadan keçiblər. Sertifikasiyadan keçə bilməyən əczaçılar iş yeri saxlanmaqla 6 ay ərzində yenidən təkmilləşmə kurslarına göndərilirlər. Bütün bunlar əczaçıların öz peşələrinə daha da peşəkar yanaşmalarına, öz üzərlərində çalışmalarına gətirib çıxarır”.
P.S. “Aptek təşkilatlarından dərman vasitələrinin buraxılması Qaydaları” ilə oxucular “Tibb qəzeti”nin www.tibbqazeti.az saytında tanış ola bilərlər.

Ü.FƏRZƏLİYEVA

---

---