Əvvəlki tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdi ki, 2-ci tip diabetli xəstələr psixiatrik və neyrodegenerativ xəstəliklərə daha çox məruz qalırlar. Lakin bu əlaqənin təbiətini tam aşkar etmək mümkün olmamışdı.
AZƏRTAC “Journal of Neuroscience” jurnalına istinadla xəbər verir ki, Las-Veqasdakı (ABŞ) Nevada Universitetinin bir qrup psixoloq və neyrobioloqu bu yaxınlarda aşkar ediblər ki, şəkərli diabet beynin koqnitiv və emosional proseslərdə mühüm rol oynayan ön sinqulyasiya qabığına Alzheymer xəstəliyinə bənzər şəkildə təsir göstərə bilər.
Mütəxəssislər şəkərli diabet və Alzheymer xəstəliyi arasında əlaqəni uzun müddətdir araşdırırlar. Onlar əvvəllər aşkar etmişdilər ki, xroniki hiperqlikemiya və ya qanda artıq şəkər iş yaddaşını pozur və bununla bağlı sinir fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.
Yeni tədqiqatda alimlər beynin anterior singulat korteksinə (ACC) diqqət yetiriblər. Bu nahiyə mükafat gözləmək, qərar qəbul etmə, motivasiya, empatiya, impulslara nəzarət və emosiyaların tənzimlənməsi kimi əsas idrak proseslərində iştirak edir. Laboratoriya siçovulları üzərində təcrübə aparan tədqiqatçılar yüksək qan qlükoza səviyyəsinin gəmiricilərin beyin fəaliyyətinə və davranışına necə təsir etdiyini müşahidə ediblər.
Tədqiqatlar göstərir ki, şəkərli diabet anterior singulat korteksi pozur, mükafat emalını və yaddaş siqnallarını boğur, erkən Alzheymer xəstəliyində müşahidə olunan pozulmalara bənzər yüngül koqnitiv pozuntuqlara səbəb olur.
Təcrübələrdə diabetli siçovullar sağlam siçovullara nisbətən şirin yemək kimi bir mükafata daha güclü ümid bəslədiklərini göstərib. Bundan əlavə, mükafat aldıqdan sonra diabeti olmayan gəmiricilər şirniyyatın dadına baxmaq üçün fasilə veriblər, diabetli siçovullar isə tez növbəti müalicəyə keçiblər.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, əngəllənən mükafat qavrayışı Alzheymer xəstəliyində təsirlənən başqa bir əsas sahə olan hipokampusdan ön singulat korteksə zəif siqnal ötürülməsi ilə bağlıdır. O, məkan və avtobioqrafik yaddaş proseslərində iştirak edir.
Alimlərin izah etdiyi kimi, hipokampus subyektlərə harada olduqlarını "deyir" və onlar ön singulat korteksin köməyi ilə müəyyən hərəkətlərin mükafat gətirəcəyini başa düşürlər. Bütün bunlar birlikdə yaddaşa “təzyiq” edir və subyektləri müəyyən bir yerin mükafatla əlaqəli olduğunu xatırlamağa məcbur edir. Bu mexanizm sağlam siçovullarda işləsə də, diabetli siçovullarda belə olmayıb.
Tədqiqatın nəticələri diabetin yayılması baxımından vacibdir. Dünya miqyasında bu xəstəliklə yaşayan yetkinlərin sayının 2022-ci ildə 800 milyonu keçdiyi təxmin edilir ki, bu da 1990-cı ildən bəri dörd dəfədən çoxdur. Nevada Universitetinin psixologiya professoru Ceyms Haymanın başçılıq etdiyi tədqiqat qrupu neyrodegenerativ pozuntular və ön sinqulyasiya korteksinin disfunksiyası arasındakı əlaqəni öyrənməyə davam etməyi planlaşdırır.
Mütəxəssislər əlavə ediblər ki, ACC emosiyaların tənzimlənməsində iştirak etdiyi üçün onların işinin nəticələri diabet xəstələrinin depressiya və anhedoniya (zövq ala bilməmə) kimi əhval pozuntuları üçün yeni müalicə üsulları tapmaqda əsas rol oynaya bilər.

---

---